Ғылманов Мұрат Құрмашұлы

23.04.1942 – 23.09.2014

Бүгін, 2022 жылдың 23 сәуірінде Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі Мұрат Құрмашұлы Ғылманов 80 жасқа толар еді.

М.Қ. Ғылманов 1942 жылы 23 сәуірде Қырғызстанның Ош қаласында дүниеге келген.

С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің биология факультетінің түлегі. (1959-1964). 1965-1968 жылдар аралығында А.Н. Бах атындағы Биохимия институтының аспиранты. (Мәскеу).

1969 жылы «НАД- және НАДФ-спецификалық жүгері глутаматдегидрогеназалары мен малатдегидрогеназаларды салыстырмалы зерттеу» тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады.

1990 жылы «Дәнді дақылдардағы глутамат пен 2-оксоглутараттың өзара айналуын катализдейтін оксидоредуктазалардың сипаттамасы және реттелуі» атты докторлық диссертациясын қорғады.

Ғылмановқа 1992 жылы профессор атағы берілді, 1995 жылы Қазақстан Республикасы Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, 2004 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым академиясының толық мүшесі (академик) болып сайланды.

1968-1983 жылдар аралығында Ғылманов М.Қ. Ботаника институтының биохимия зертханасында аға лаборант, кіші ғылыми қызметкер, аға ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді.

1983 жылы Молекулалық биология және биохимия институтында ферменттердің құрылымы мен реттелуі зертханасын басқарып, 2014 жылға дейін жұмыс істеді. Оның жетекшілігімен өсімдіктердегі азот алмасуының биохимиясы, жасуша биологиясы, гормоналды сигналдарды тасымалдау және ферменттік инженерия саласында іргелі зерттеулер жүргізілді, ферменттер мен биорегуляторларды алу технологиялары, дәрілік заттарды тасымалдау жүйелері әзірленді. Ғылманов және оның ғылыми мектебі өсімдік жасушасының жасуша асты органоидтары – сферосомалардың құрылымы мен қызметін анықтауда басымдыққа ие.

Ғылманов М.Қ. 260-тан астам ғылыми еңбектер жарық көрді, оның ішінде 3 монография және 5 орта мектепке арналған оқулық. Оның ғылыми жұмыстары Еуропа, Азия және Америка елдеріндегі халықаралық ғылыми форумдарда ұсынылды. Ғылмановтың М.Қ. халықаралық көрмелерде бірнеше рет қойылған өнертабыстар мен патенттерге 28 куәлікпен қорғалған. Біреуі КСРО ВДНХ-ның күміс медалімен марапатталды.

Мұрат Құрмашұлы Ғылманов та тәлімгер ретінде ғылымға үлкен үлес қосты, оның жетекшілігімен 13 кандидаттық, 1 докторлық диссертация қорғалды. ҚазҰУ студенттеріне биохимия және нанотехнология бойынша арнайы курстар берді. әл-Фараби, сонымен қатар теледидарда дәріс оқып, сөз сөйлей отырып, жалпы халық арасында ғылыми білімді насихаттады.