Каз
Рус
Eng
Зертхана туралы тарихи мәліметтер
Зертхана 1984 жылы соматикалық будандастыру және жасушалық іріктеу негізінде қажетті қасиеттері бар агротехникалық құнды өсімдіктердің жаңа түрлерін өндіру және көбейту үшін жасушалық технологияларды дамыту және жетілдіру, сондай-ақ жасушалық деңгейде негізгі абиотикалық және биотикалық стресс факторларына өсімдіктердің төзімділік механизмдерін зерттеу мақсатында құрылған. Лабораторияның негізін қалаушы және жетекшісі, б.ғ.д., профессор М Мұрат Қарабайұлы Қарабаев. 1998 жылдан 2006 жылға дейін зертхананы б.ғ.к. Жәрдемалы Жеңіс Қадырұлы басқарды. 2006 жылдан 2010 жылға дейін зертхана меңгерушісі – б.ғ.к. Жаниха Туреевна Лесова. Ал 2010 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін зертхананы б.ғ.к. Наталья Петровна Малахова басқарып келуде.
Малахова Наталья Петровна
Биология ғылымдарының кандидаты
Өсімдіктер биоинженериясы зертханасының меңгерушісі
Телефон: +7 (727) 293-73-06
E-mail: tasha_malakhova@mail.ru
Малахова Наталья Петровна өсімдіктердің молекулалық биологиясы және гендік инженериясы саласындағы маман, биотехнолог, 60-тан астам ғылыми еңбектердің авторы. 8 ғылыми гранттың жетекшісі. Өсімдіктер биотехнологиясы бойынша Ph.D, магистр және бакалавриат диссертациялардың ғылыми жетекшісі. Сәтбаев университетінің доценті. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Құрмет» грамотасымен марапатталған.
Ғылыми-зерттеу қызметінің бағыттары
Зертхананың негізгі бағыттары биотехнология және өсімдіктердің жасушалық биологиясының іргелі және қолданбалы аспектілерін дамыту. Ауыл шаруашылығы тәжірибесіне зерттеу нәтижелерін енгізу.
Зертханада жүргізілетін іргелі зерттеулер
- Қазақстанның ең маңызды ауылшаруашылық дақылдары үшін жеделдетілген іріктеу үрдісінің жаңа жасушалық әдістерін әзірлеу.
- Жасушалық іріктеу және соматикалық гибридизациялау негізіне қолайсыз өсіру факторларына (тұздылық, құрғақшылық, саңырауқұлақ аурулары) төзімділігі күшейтілген ауылшаруашылық өсімдіктерінің жаңа сорттарын жасау мақсатында бастапқы линияларын алу.
- Өсімдіктердің гендік инженериясы: цисген технологиясына негізделген бидай мен картоптың жаңа линияларын алу.
- Тұқым шаруашылығы үшін элиталық вируссыз картоп тұқымының биотехнологиялық өндірісінің әдістерін әзірлеу және Қазақстан Республикасының ішкі сорттарын өсіру аймақтарын кеңейту.
- Қазақстанның сирек кездесетін және эндемикалық өсімдік түрлерін клондық микрокөбейту, бағалы өсімдіктердің сорттары мен түрлерінің гендік қорын сақтау технологиясын жасау.
- In vitro культураларының банкін құру.
Зертхананың ғылыми жұмысының қолданбалы аспектілері
- Картопты элиталық тұқым шаруашылығында қолдану үшін in vitro әдісімен өндірілген картоптың вируссыз, сау отырғызу материалын өндіру.
- Қазақстанның сәндік, бұта, ағаш, ауыл шаруашылық және сирек кездесетін өсімдіктерін сауықтыру және жаппай микроклоналды көбейту.
- Картоптың тұқымдық материалының вирустық ауруларға шалдығу дәрежесі бағалау.
ғылыми жобалар:
2021-2022 жж.
«Malus spp. тұқымдасының жабайы және мәдени алма ағаштарында таралған Erwinia amylovora штаммдарының мониторингі және Rosacea тұқымдасының эндемикалық өсімдіктері арасында өрт күйдіргінің таралуының алдын алу бойынша практикалық ұсыныстар әзірлеу» жобасы, «Ауыл шаруашылығы дақылдарының қоздырғыштарының мониторингі негізінде түпкілікті өнімнің тұтынушылық сапасына әсер ететін қоздырғыштарды анықтауға арналған сезімталдығы жоғары молекулалық биологиялық, биохимиялық сынақтарды әзірлеу» OR11465447 ғылыми-техникалық бағдарламасы аясында, ғылыми жетекшісі – б.ғ.к. Малахова Н.П.
2018-2020 жж.
АР05136045 «Гендік инженерия мен жасушалық технологиялардың инновациялық тәсілдерінің кешенін қолдану негізінде бидай мен картоптың жаңа линияларын алу», ғылыми жетекшісі – б.ғ.к. Малахова Н.П., б.ғ.к. Скиба Ю.А.
2018-2020 жж.
МҚ АР05136045 «Гендік инженерия мен жасушалық технологиялардың инновациялық тәсілдерінің кешенін қолдану негізінде бидай мен картоптың жаңа линияларын алу», ғылыми жетекшісі – б.ғ.к. Малахова Н.П.
2015 – 2017 жж.
2194/ МҚ4 Жобасы «Қазақстан Республикасында тұқым шаруашылығын қамтамасыз ету және отандық сорттарды өсіру аймақтарын кеңейту үшін элиталық вируссыз картоп тұқымын биотехнологиялық өндірудің ғылыми негіздерін құру»., ғылыми жетекшісі – б.ғ.к. Малахова Н.П.
2014-2016 жж.
«Биоинженерлік және өсімдік жасушаларын өсіру әдістері негізінде фузариозға төзімділігі жоғары картоптың жаңа жетілдірілген желілерін құру» жобасы, «Молекулярлық және жасушалық биология әдістері негізінде бидай мен картоптың фузариозға және вироидтарға төзімділігін арттырудың ғылыми негіздерін әзірлеу және олардың негізінде жеделдетілген селекцияның бастапқы желілері мен диагностикумдарын құру» ғылыми-техникалық бағдарламасы аясында, жауапты орындаушы – б.ғ.к. Малахова Н.П.
2013 – 2015 жж.
1477/ МҚ Жобасы «Жасуша таңдау әдістерімен құрғақшылық пен тұзға төзімді картоп линияларын алу және төзімділіктің пайда болуының биохимиялық механизмдеріндегі антиоксиданттық жүйенің рөлін зерттеу», ғылыми жетекшісі – б.ғ.к. Малахова Н.П.
2012-2014 жж.
«Қазақстанда шөлді экожүйелерді қалпына келтіру үшін сексеуіл өсімдіктерін in vitro микроклондау және өсіру» Жобасы, ««Қазақстанның медицина, ауыл шаруашылығы және қоршаған ортаны қорғау қажеттіліктері үшін отандық геномдық-протеомдық және жасушалық технологияларды дамыту» О.0592 ғылыми-техникалық бағдарламасы аясында, жауапты орындаушы – б.ғ.к. Малахова Н.П.
Қолданылатын зерттеу әдістері
Зертханада ғылыми және қолданбалы зерттеулер жүргізу үшін жасуша биологиясы мен биотехнологиясының заманауи және кеңінен қолданылатын әдістері мен тәсілдері қолданылады, соның ішінде: хемо- және термотерапия арқылы өсімдіктерді емдеу әдісі, апикальды меристемаларды оқшаулау әдісі, өсімдіктерді регенерациялау және оларды микрокөбейту әдістері, жасуша культурасының in vitro әдістері, Иммуноферменттік талдау (ИФА) әдісін қолдану арқылы вируссыз материалды талдау және таңдау, in vitro және in vivo өсімдіктерді өсіру әдістері.
Ғылыми жетістіктер
- Бидай мен картоптың соматикалық будандарын алу әдісі жасалды. Суспензия дақылдары мен жапырақ мезофилінен протопластарды бөліп алу, өсіру, біріктіру және будандастыру және регенерацияланған өсімдіктерді алу шарттары оңтайландырылды.
- Құрғақшылыққа төзімді картоп желілері алынды, олар Алматы және Қарағанды облыстарында егістік сынақтан өтіп жатыр.
- Ақмола, Қарағанды және Алматы облыстарының топырақ-климаттық жағдайында фитопатогендерге төзімді жоғары өнімді бидай линиялары сыналған.
- Өсімдік стимуляторы ретінде өсімдік шаруашылығында және биотехнологияда хлорелла микробалдырларын қолдану технологиясы әзірленді.
- Аэропонды өсімдікте өсірілген бидайдың регенерацияланған өсімдіктерінен тұқым алу әдісі әзірленді.