ХХІ ҒАСЫР МЕДИЦИНАСЫ. ДЕРБЕС МЕДИЦИНА НЕГІЗІН ҚАЛАУШЫСЫМЕН КОЛЛАБОРАЦИЯ НӘТИЖЕСІНДЕ ЖАРЫҚ КӨРГЕН ЗАМАНАУИ ОҚУЛЫҚ.

Бұл оқулықта сипатталған жеке медицина тұжырымдамасының мәні –адам ауруларын зерттеу, молекулалық деңгейде дұрыс диагноз қою және омикс технологиясына қол жеткізуді қолдана отырып, геномика, протеомика, метаболомика және биомаркерге негізделген дәрі-дәрмектер мен емдеу әдістерін жасау. Кең мағынада, дербес медицина – бұл интегративті медицина және жаңа биотехнологиялар, олар геномға негізделген жеке емдеу құралдарын әзірлеуді, ауруларға бейімділікті тестілеуді, профилактиканы, диагностика мен емдеу мониторингін біріктіруді қамтиды.

Омикс технологиялары (Omics Technologies) – интегративті биология, болжалды және дербест медицина саласында қолданылатын бірқатар заманауи технологиялардың ұжымдық атауы. Бұл технологиялар ортақ мақсатпен біріктірілген – жасушада немесе тұтастай тірі организмде болатын процестердің жиынтығын талдау әдісі. Мұндай технологияларды қолдану мен сандық өңдеудің нәтижесі, әдетте, автоматтандырылған компьютерлік талдауды қажет ететін сандық мәліметтердің үлкен көлемі болып табылады.

Алматы қаласында орналасқан М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институтының бас директоры, профессор К.О. Шариповтың көпжылдық коллаборациясы нәтижесінде Канадада, АҚШ-та, Англияда және Германияда ұзақ уақыт жұмыс істеген белгілі швейцариялық ғалым және дәрігер, «Personalized Medicine» тұжырымдамасы мен терминінің авторы К. Джайнмен бірге орыс тілінде «ОСНОВЫ ПЕРСОНАЛИЗИРОВАННОЙ МЕДИЦИНЫ» кітабы (оқулығы) жарық көрді (Мәскеу, 2020, 575 бет. – www.medknigaservis.ru, www.geotar.ru). Оқулықта соңғы жылдары жарық көрген мыңдаған жарияланымдардың ішінен таңдалған 417 сілтеме бар және 46 иллюстрация мен 159 кесте бар. Басылым туралы қосымша ақпарат ретінде, дербестендірілген медицина туралы алғашқы монография 1998 жылы жарық көргенін атап өткен жөн (К. Jain), бірінші кітап 2009 жылы жарық көрді, ал екінші басылым бірінші және негізгі авторы «Textbook of Personalized Medicine» 2015 жылы жарық көрді (© Springer Science + Business Media New’ York 2015). Бірінші және екінші басылым жарияланғаннан бері, жеке медицинаны дамыту үшін қолданылатын технологияларда және клиникада қолдану үшін айтарлықтай жетістіктер болды. Бұл қазіргі жетістіктер мен инновациялар осы кітапқа енгізілді.

Оқу басылымында ғалымдар мен мамандардың соңғы жылдардағы көпжылдық еңбектерінің нәтижелері, сондай-ақ өз бақылаулары мен әзірлемелерінің нәтижелері көрсетілген, соның арқасында барлық тараулар мен талдауларды дәйекті зерделеу арқылы оқырманның 21 ғасырдың медициналық тұжырымдамасы туралы дүниетанымы өзгереді немесе жетілдіріледі.

Кітапта ХХІ ғасырдағы медицинаның инновациялық тұжырымдамасы және қажетті негізгі материалдар, жеке медицина негіздері туралы жаңа мәліметтер келтірілген. Медициналық тұжырымдамалардың тарихы сипатталған және медицинадағы дараландырудың молекулалық-биологиялық негіздері туралы өзекті мәселелер қарастырылған. Омикс технологиялары және онымен байланысты ғылымдар, оның ішінде фармакогеномика, жүйелік және синтетикалық биология, иммунология, биохимия, онкология, неврология, ауруларды қайта жіктеу, трансляциялық медицинасы және мультимодальды емдеу әдістерін жекелендіру бойынша анықтамалар мен жаңа білім берілген. Көптеген анықтамалық, іздеу ақпараттары және заманауи биомаркерлер туралы мәліметтер келтірілген. Клиникалық жағдайлар мен нозологияларға арналған бөлімдердегі материалдардың мазмұны мен жаңалығы әртүрлі мамандандырудағы дәрігерлерге алған білімдерін шұғыл практикалық мәселелерді дереу шешу үшін мүмкіндік береді.

Кітапты оқырмандардың кең ауқымы үшін оқуға ұсынылады. Осы кітапта сипатталған жаңа білім, құзыреттіліктер мен инновациялық технологиялар «өмір туралы ғылымдар» саласында негізгі ғылыми білімі бар мамандар үшін де, медицина, биология саласындағы ғылыми және практикалық әзірлемелермен кәсіби түрде айналысатындар үшін де пайдалы болады. Кітап мемлекет деңгейінде білім беру, ғылым және денсаулық сақтау саласындағы саясатты, білім беру бағдарламаларын жоспарлау және қалыптастыру кезінде әртүрлі деңгейдегі менеджерлерге де маңызды болуы мүмкін.