МикроРНҚ негізіндегі диабеттік ретинопатияны диагностикалау және болжау үшін жаңа аз инвазивті биомаркерді анықтау

М.А. Айтхожин молекулалық биология және биохимия институтының құрылымдық және функционалдық геномика зертханасында биология ғылымдарының докторы, профессор К.О. Шариповтың жетекшілігімен диабеттік ретинопатиядағы микроРНҚ-ны зерттеуге бағытталған игеру жұмыстары жүргізілуде (ҚР БҒМ № АР08857430 гранттық қаржыландыру жобасы).

Диабеттік ретинопатия (ДР) – қайтымсыз соқырлықтың негізгі себебі болып табылатын қант диабетінің (ҚД) микротамырлы асқынуы. ДР диагностикасындағы қиындықтар аурудың пайда болуының асимптоматикалық болмауымен және ерте сатылардағы төмен ауырлығымен, фенотиптік белгілері бойынша жіктеудің қиындығымен, сондай-ақ офтальмолог үшін жоғары біліктілік талаптарымен анықталады. Осыған байланысты, ДР жағдайларының көпшілігі терапия тиімді емес жағдайында дамыған кезеңдерде анықталады. Бұл тиімді терапияға ықпал ететін жаңа биомаркерлерді табуға және зерттеуге негіз болады.

МикроРНҚ көптеген ауруларды диагностикалау және болжау үшін өте перспективалы маркерлер болып табылады. МикроРНҚ – бұл геномдағы көптеген гендердің теріс реттегіштері ретінде жұмыс істейтін және дифференциация, апоптоз, пролиферация және т.б. сияқты маңызды биологиялық процестерге қатысатын кіші, ақуызды кодтамайтын РНҚ-ның мол класы. Гендердің экспрессиясын реттейтін микроРНҚ экспрессиясының жоғарылауы немесе төмендеуі жүрек-тамыр, онкологиялық, аутоиммундық және т.б. қоса алғанда, әртүрлі аурулардың пайда болуына әкелуі мүмкін. МикроРНҚ диабеттің патогенезінде және оның тамырлы асқынуларында маңызды рөл атқарады. Басқа биомаркерлердің арасында микроРНҚ-ның басты артықшылықтарының бірі – олардың биологиялық сұйықтықтардағы айналымы. Осы қасиеттің арқасында микроРНҚ маркерінің экспрессия деңгейінің өзгеруін минималды инвазивті әдіспен басқаруға болады. Екінші маңызды артықшылығы – олардың биологиялық сұйықтықтардағы жоғары тұрақтылығы.

Жобаның мақсаты – диабеттік ретинопатиядағы айналымдағы микроРНҚ-ның диагностикалық және болжамдық құндылығын анықтау болып табылады. Жоба шеңберінде аурудың дамуын болжаудың аз инвазивті биомаркерлерін әзірлеу, клиникалық көрінетін симптомдарсыз ерте кезеңдерде диагностикалау, ықтимал асқынулар мен емдеуге сезімталдықты болжау үшін айналымдағы микроРНҚ шоғырлануы мен қазақстандық популяциядағы диабеттік ретинопатия арасындағы қауымдастықты іздеу жүзеге асырылатын болады. Мұндай маркерді қолданыстағы диагностикалық әдістермен бірге қолдану, дәрігерге уақтылы дұрыс диагноз қоюға және қажетті терапияны тағайындауға мүмкіндік береді. Сонымен бірге клиникаға маркерлерді салу, диабеттік ретинопатия даму болжамындағы тәуекелдерді барынша азайтуға мүмкіндік береді және профилактикалық іс-шаралар тағайындайды.